Rıdvan Paşa Camii halk arasında
“Rıdvan Bey Camii” veya “Rahdıvan Cami” olarak da bilinir. Çarşamba’nın en
büyük simgelerinden biri olan ve Çarşamba’daki camilerden biri dendiğinde ilk
akla gelecek olanlardan biri olan Rıdvan Paşa Camii 1781 yılında “Erbaalı
Rıdvan Bey” tarafından küçük bir mescit olarak inşa ettirilmiştir. Rıdvan Paşa
Camii’nin bu ilk şeklinin Rıdvan Bey tarafından yaptırılmasının sebebi şu
şekilde rivayet edilmektedir. Yeşilırmak’a düşerek boğulan kızını bulamayan
Rıdvan Bey, kızının belki de en azından mezarının yerini bilebilmek için
kızının cesedinin bulunduğu yere bir cami yaptıracağını adamış ve ceset
Çarşamba’da bulununca adak üzerine Rıdvan Paşa Camii’nin ilk hali şu anki
yerine inşa edilmiştir. Bu ilk yapılan küçük mescit, Hazinedârzade Süleyman
Paşa (öl. H.1233 / M. 1818) tarafından genişletilmiş ve H. 1320 / M. 1902
yılında halk tarafından kâgire dönüştürülmüştür. 1943 yılındaki depremde büyük
hasarlar gören cami çeşitli tadilatlardan geçirilmiş ve bir müddet sonra cami
tamamen yıktırılarak 1956 yılında şu anki caminin yapımına başlanmıştır ve
bilindiği üzere cami halen faaliyettedir ve Çarşamba’nın en müstesna
camilerinden biri olma özelliğini halen devam ettirmektedir.
Rıdvan Paşa Camii’nin avlusunda 52
adet mezar taşı tespit edilmiştir. Bu mezar taşlarından bir kısmı mezarların
başında sapasağlam dururken maalesef bazıları kırılmış ve caminin hazire
kısmında atıl bir vaziyette beklemektedirler. Mezar taşları sadece mezarda
medfun kişi hakkında bilgi vermekle kalmaz, aynı zamanda o dönemin koşulları,
sosyal yapısı, ve demografik (nüfus) yapısıyla alakalı birçok ipuçlarını
içerisinde barındırır. Yapılan çalışmalarda Rıdvan Paşa Camii’nde mezar
taşlarının iki ayrı yazı stiliyle yazıldığı saptanmıştır. Bu yazı stilleri
“celî ta’lik” ve “celî sülüs” yazı türleridir. Şimdi bu mezar taşlarının
üzerlerinde yer alan yazılardan bazılarını paylaşmaya çalışacağız.
Ünyeli
Katip Said Efendi’nin Annesi Ayşe Hatun
1- Hüve’l-bâkî
2- Bu cihân bâğına geldim bir mürüvvet
görmedim
3- Derdime dermân aradım bir‘ilâcın
bulmadım
4- Geçdi ömrüm görmedim sıhhat yüzin
5- Bir misâfir gibi geldim ben de
mihman aradım.
6- Ünyeli kâtip Sa‘îd Efendî’nin
7- Vâlidesi merhûme ‘Âişe Hâtûn
8- Rûhuna el-fâtiha
9- Sene
1219.
Gümüşhane Emini Ebubekir Ağa’nın Oğlu
Muhammet Emin Bey
1- Hüve’l-bâkî
2- Nevcivânım uçdı cennet bâğına
3- Firâkı kaldı vâlideynin cânına
4- Gümüşhâne Emîni Ebûbekir Ağâ’nın
5- Mahdûmu merhûm Muhammed Emîn
6- Bey rûhuna el-fâtiha
7- Sene 1251 fî 15 “cim”.
Gümüşhane Emini Ebubekir Ağa’nın Kızı
Mihriban Hanım
1- Hüve’l-hayyül-bâkî
2- Terk eyledi vâlideynin bir güli
3- Tâze idi ola cennet bülbüli
4- Gümüşhâne Emîni Ebûbekir Ağâ’nın
5- Kerîmesi merhûme ve mağfûr lehâ
6- Mihribân Hânım rûhuna el-fâtiha
7- Sene 1257 fî 15 “ra-elif”.
Gümüşhane Emini Ebubekir Ağa’nın Oğlu
İsmail İzzet Bey
1- Hüve’l-bâkî
2- Uçdı bâğ-ı cennete nevcivânım
3- Vâlideyni hasret kodı gülfidânım
4- Gümüşhâne Emîni Ebûbekir Ağâ’nın
5- Mahdûmu merhûm ve mağfûr
6- İsmâ‘îl ‘İzzet Bey rûhuna el-fâtiha
7- Sene 1257 fi 21 “cim”.
Çarşamba Gümrük Müdürü Hacı Hafız
Efendi’nin Oğlu Ahmet Vehbi Efendi
1- Hüve’l-bâkî
2- Çehârşenbe Gümrük
3- Müdîri Trabzonî el-Hâc
4- Hâfız Efendî’nin mahdûmu
5- Cennetmekân firdevs âşiyân
6- Ahmed Vehbî Efendi’nin rûhuna
fâtiha.
7- Sene 1260.
Çarşamba Eşrafından Raşit Ağa’nın Kızı
Zekiye Hanım
1- Âh mine’l-mevt
2- Murg-ı dil uçdı kafesden cânımın cân
pâresi
3- Kondı cennet bâğına sonrada kaldı
yâresi
4- Çehârşenbe eşrâf hânedânından
5- Raşîd Ağâ’nın kerîmesi merhûme
6- Zekiyye Hânım rûhîçün elfâtiha
7- Sene 1265 3 Zilhicce
Hacı
Bekir Ağa’nın Hanımı Kamerşah Kadın:
1- Küllü nefsin zâikatü’l-mevt
2- İrci‘î emri irişdi
çün sımâh-ı cânıma
3- Okudum ihlâs ile innâ ileyhi
râci‘ûn
4- Çok du‘âlar itdiler hayfâ etıbbâ-yı
zemân
5- Derd bî dermân imiş bulmadılar çâresin
6- Hak deyüp ‘azm eyledim semt-i bekâ-yı
‘izzete
7- Meskenim cennet ola fî makâmin âminîn
8- Trabzon Vâlîsi Hâzînedârzâde
9- Müteveffâ Osmân Pâşâ kaynı Hâcı Bekir
10- Ağâ’nın halîlesi Kamerşâh Kâdın’ın
11- Rûhuna el-fâtiha sene 1272 fî 7 “mim”.
Trabzon Valisi Hazinedarzade Osman Paşa’nın
Torunu Osman Bey
1- Âh minel’mevt
2- Trabzon Vâlîsi Osmân Pâşâzâde ‘âlî
câh
3- Ki ol ‘Abdülhamîd Bey kim cihânda
fâik akrâne
4- Bahâr-ı gülistânı bezm-i ‘âlemde
yetişdirmiş
5- İdi bu gonca-i
nâzik nihâlî böyle bir dâne
6- Esüb bâd-ı ecel hayfâ muhâlif eyledi
berbâd
7- Hazân virdi gülistânda hem ol
verd-i handâne
8- Yitürdi bâğbân-ı mevt gelüpde böyle
sür‘atle
9- İrüşdirdi nihâl-i
tâzeyi ol bâğ-ı rıdvâne
10- Atâ târîh-i fevtin gûş idüp yazdı
mücevherve
11-Hudâ yâ bir mahal olsun ‘adnde mîr
Osmân’e
12- Sene 1272 fî 1 “cim-elif”
Divriğili Hüseyin Ağa
1- El-bâkî
2- Okuyalar fâtiha rahmeten
li’l-âlemîn
3- Durâğı cennet ola fî mekâmin âminîn
4- Osmân Paşa efendimizin Selâm Ağâsı
5- Ömer Beyoğlu Divrikli
6- Merhûm Hüseyn Ağâ rûhuna fâtiha
7- Sene 1245.
Trabzon Valisi Hazinedarzade Osman
Paşa’nın Eşi Efic Rukiyye Hanım:
1- Küllü nefsin zâikatü’l-mevt
2- İrci‘î emri irişdi bu dil-i peymâneye
3- Hak deyüp oldum civâr-ı hazret-i
Hakka revân
4- ‘Âlem-i fânîde aslâ bir ehad bâkî
değil
5- Çâre yok gelse ecel yeksân olur pîr-u
civân
6- Hak te‘âlâ menzilim dâru’nna‘îm
itsun benim
7- Afvına tutdım yüzümü ‘azm idüp bâğı
cinân
8- Esbak Trabzon Vâlîsi Hazînedârzâde
9- Müteveffâ Osmân Pâşâ’nın harem-i
muhteremeleri
10-El-Hâcce Efic Rukiyye Hânım rûhîçün
11-Ve kâffe-i ehl-i imân ervâhîçün
12-El-fâtiha sene 1272 fî “şın”
Eser-i hâme-i Ünyevî Muhammed.
Hacı Bekir Ağa’nın Kızı Safiye Hanım
1- Hüve’l-bâkî
2- Meskenim kıl lütfunla bâğ-ı cennet
yâ kerîm
3- Cürmümi ‘afv it İlâhî cümleden sensin
rahîm
4- Emr-i Bârî böyle imiş gençliğime
doymadım
5- İrdi bana ecel soldurdı nâzik tenim
6- Almadım dünyâ murâdın nâmurâd oldum
bugün
7- Hem anâm atâm çekeler tâ kıyâmet
hasretim
8- Çehârşenbe kazâsı hânedânından Hâzînedâr
9- Zâde müteveffâ Osmân Pâşâ Hazretleri’nin
10-Kaynı Hâcı Bekir Ağâ’nın kerîmesi
merhûme
11-Sâfiye Hânım’ın rûhîçün fâtiha
12-Fî ğurre Muharrem sene1275.
Sultan Hamid’in Kayınpederi Osman Bey
(II. Abdülhamid)
1- Hüve’l-hallâkul’bâkî
2- Zikr-i Hak’la üns ve ülfet eyle
dâim ey gönül
3- Eyle tahsîl-i ‘ıbâdet aç gözün hûbdan
uyân
4- İşte bu heym-i Osmân Bey ‘âşık-ı
sâdık eyle
5- Ehl-i dil lütfu kesîrdi zümrei hem
‘ârifân
6- Hazret-i Sultân Hamîd’e kâim peder
olmuş iken bu âl-i cenâb
7- Ba‘dehû o sâyede geçdi hâl-i hoş
zemân
8- İrci‘î emr-i hitâbı câna irdükde
bile
9- Sâli doksan altıda kıldı râh-ı Hak’da
terk-i cân
10-Gitdi rahmetle müyesserdir bâ
lutufgirdgâr
11-Eylesun ensâbını me’cûr hem mevlâ
hemân
12-Kurenâ-yı hazret-i şehriyârîden
se‘âdetlü
13-Hüseyin Beyefendî Hazretleri’nin pederî
mârazzikr
14-Osmân Bey’in Rûhîçün fâtiha
15-Sene 1301. 1301
Hazinedarzade Abdülhamit Bey’in Kızı
Müzeyyen Hanım
1- Hüve’l-hayyüllezî lâ yenâmu velâ
yemût
2- Gülşen-i fânîde pek çok durmadım
3- Durdığım demde vefâsın görmedim
4- Rahmeten li’l-‘âlemînsin yâ rasûl
5- Şâfi‘im ol câriyeni eyle kabûl
6- Hazînedârzâde müteveffâ ‘Abdülhamîd
7- Bey’in kerîmesi Müzeyyen Hânım’ın
8- Rûhuna el-fâtiha
9- Fî sene 1302 Receb 27.
Hazinedarzâde Memiş Ağa
1- Merhûm ve mağfûr
2- El-muhtâc ilâ rahmeti Rabbihi’
3- ğafûr alâmetden murâd duâdır
4- Bugün bana ise yârın sanadır
5- Hazînedârzâde Memiş Ağa
6- Rûhîçün el-fâtiha sene 1196.
Çarşamba Müderrisi Müderriszâde Hacı
Mehmet Efendi
1- Hüve’l-hallâku’l-bâkî
2- İtdi rihlet gark-ı rahmet oldı bir
dünyâ eri
3- Doldı envâr-ı îmân ile o sadr-ı enverî
4- Terk idüp dâr-ı fenâyı irciî kavlin
görüp
5- Ravza-i cennet ola ânın rûhı ve makberi
6- Bâb-ı huldi açdı rıdvân müntazırdır
dâimâ
7- Rûhı şâd ola ânın firdevs cennet yeri
8- Merhûm ve mağfûr bi’lfi‘l Rahtvân
9- Câmii şerîfi mütevellîsi ve şeyhi iken
10- Dâr-ı bekâya rihlet idenÇehârşenbe
11- Müderrisi Müderriszâde el-Hâc
Mehmed
12- Efendî’nin rûhîçün el-fâtiha
13- Sene 1227 fi “ra”
Hazinedarzâde Süleyman Paşa
1- Hüve’l-hallâku’l-bâkî
2- Göçüp tevhîd ile dâr-ı fenâdan
3- Gidüp arş tahtına rûhî revânı
4- Hüdâ yâ izz ü şânın hurmetîçün
5- Cinânda Kevser’e kandırasın ânı
6- İdüp dâr-ı fenâdan azm-i rihlet
7- Mekânın eyle firdevs-i a‘lâyı
8- Oku ihlâs ile bir fâtiha gel
9- Ecel bir kimseye virmez emânı
10- Merhûm ve mağfûr Hazînedârzâde
11- Es-Seyyid Süleymân Paşa efendimizin
12- Rûhîçün el-fâtiha
13- Fî sene 1233 21 “cim”.
Çarşamba Kaymakamı Mehmet Ali
Efendi’nin Kızı Fadiyye Hanım
1- Hüve’l-hallâku’l-bâkî
2- Yenişehir-i Fenâr ehâlîsinden
3- Çehârşenbe Kazâsı Kâimümekâmı
4- Mehmed Ali Efendî’nin kerîmesi
5- Fadiyye Hânım’ın rûhîçün
6- Velâdeti sene 1295 Elfâtiha Vefâtı
sene 1306.
Not:
Yazımızda Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Recep Gün
tarafından kaleme alınan “Samsun – Çarşamba Rıdvan Paşa Camii Haziresindeki
Mezar Taşları – I (Celî Ta’lik Kitabeli Olanlar) ve “Samsun – Çarşamba Rıdvan
Paşa Camii Haziresindeki Mezar Taşları – II (Celî Sülüs Kitabeli Olanlar) adlı makalelerinden yararlanılmıştır. (Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi Dergisi sayı:22, 2006; Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Dergisi sayı:26-27, 2008)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder